CBASP bij persisterende depressie – dr. Jenneke Wiersma & dr. Inge Jager

Cognitive Behavioral Analysis System of Psychotherapy (CBASP) is een behandelmethode speciaal ontwikkeld voor de persisterende depressieve stoornis. Persisterende depressieve mensen zitten verstrikt in een globale manier van denken – dat zij te kort schieten, niets van anderen te verwachten hebben en dat hun situatie er een is van een uitzichtloze herhaling van teleurstellingen. Om het sociaal-emotionele isolement en de daarmee gepaard gaande depressie te doorbreken stelt CBASP de relatie tussen therapeut en cliënt centraal.

De therapeut helpt de cliënt specifieke situaties te analyseren en cognities en gedrag te ontrafelen en bij te stellen. Daarnaast benoemd de therapeut expliciet hoe het gedrag van de cliënt op hem overkomt. De band tussen de therapeut en cliënt wordt gebruikt om bestaande interactiepatronen te illustreren en de cliënt bewust te maken van zijn impact op anderen. Tegelijkertijd doet de cliënt zo nieuwe ervaringen op die hij kan inzetten om ook buiten de therapie andere interacties aan te gaan.

CBASP lijkt in veel opzichten op cognitieve gedragstherapie (CGT). Zo wordt er binnen CBASP ook op gestructureerde wijze gewerkt aan de klachten. In de eerste fase van de therapie wordt de leergeschiedenis uitgevraagd en besproken met de cliënt (life chart + belangrijke personen). Er wordt vervolgens een overdrachtshypothese opgesteld die vergelijkbaar is met een kernovertuiging, maar geformuleerd is als een intermediaire opvatting (‘Als ik mijn behoeften uit, dan zal de therapeut mij afwijzen’). Deze overdrachtshypothese wordt voortdurend getoetst tijdens de therapie, klopt het of neemt de geloofwaardig af? De belangrijkste interventie is de ‘Situatie Analyse’ (SA), een formulier, vergelijkbaar met het G-schema, waarin problematische interacties worden geanalyseerd en de cliënt leert zijn of haar gedrag onder de loep te nemen. De focus ligt op gedrag en niet op gedachten. De gedachten worden dan ook niet uitvoerig uitgedaagd, zoals bij het G-schema. Het gewenste gedrag wordt vervolgens geoefend in rollenspellen. Hierin verschilt CBASP niet van CGT. Waarin CBASP wel verschilt is hoe de therapeutische relatie wordt ingezet. Binnen CBASP wordt deze relatie zeer expliciet gemaakt, dat begint al bij het opstellen van de overdrachtshypothese en wordt voorgezet door de toepassing van interpersoonlijke technieken zoals ‘Interpersoonlijk onderscheid maken’ en ‘Gedisciplineerde persoonlijke betrokkenheid tonen’. Deze extra technieken zijn nodig om de interpersoonlijke angst en vermijding van de cliënt (vaak ontstaan door emotionele verwaarlozing/psychologisch trauma tijdens de jeugd) te laten afnemen en de therapeut het vertrouwen van de cliënt kan winnen. De cliënt leert contact te maken, ander gedrag toe te passen en krijgt hiermee de regie over zijn depressie.

CBASP als eerste keus psychologische behandeling bij persisterende depressie

CBASP staat inmiddels in verschillende richtlijnen genoemd als eerste keus psychologische behandeling bij persisterende depressie (NICE guidelines, European guidelines, Canadean guidelines). In Nederland is de evidentie van CBASP ook aangetoond (Wiersma e.a., 2014), echter, er zijn nog maar een beperkt aantal therapeuten in Nederland getraind, terwijl deze behandelmethode therapeuten veel houvast biedt bij het behandelen van deze vaak moeilijke groep patiënten en de prevalentie van deze groep in de specialistische GGZ hoog is.

Naast de hoge prevalentie, is ook de comorbiditeit met andere psychische en lichamelijke klachten hoog bij deze groep. Het vereist dan ook enige ervaring en veel kennis om goed met deze doelgroep te kunnen werken. Tijdens de vierdaagse training zullen de deelnemers kennismaken en intensief oefenen met de CBASP technieken.

Wat wordt van jou verwacht

In deze (VGCt) vervolgcursus wordt kennis van stemmingsstoornissen als bekend verondersteld, evenals de basisprincipes van cognitieve gedragstherapie. De focus ligt op het verdiepen van kennis over de persisterende depressieve stoornis en op kennis opdoen en vaardigheden trainen om CBASP goed te kunnen gaan toepassen.

Aan de hand van casuïstiek wordt veel praktisch geoefend met CBASP. Er wordt veel in subgroepen gewerkt waar de docent gericht feedback geeft. Werkvormen zijn onder anderen presentaties, demonstraties, rollenspellen, schriftelijke opdrachten en discussies. Van cursisten wordt verwacht dat ze casuïstiek inbrengen, oefenen met CBASP en zelfstandig opdrachten.

Docenten: dr. Jenneke Wiersma & dr. Inge Jager